SPIS TREŚCI
1. LATOSZYN- NASZA MAA OJCZYZNA
2. HISTORIA UZDROWISKA- LATOSZYN ZDRÓJ
3. JAN Z LATOSZYNA- ŻYCIORYS
LATOSZYN
NASZA MAŁA OJCZYZNA
Latoszyn, to jedna z najstarszych wsi gminy Dębica leżąca na skrzyżowaniu naturalnych szlaków handlowych, wiodących wzdłuż Wisłoki i Ostrej. Pierwsza informacja o Latoszynie dotyczy zdarzenia, które miało miejsce w 1234 roku. Wtedy to jego ówczesny właściciel, Teodor Cedro Gryfita, wojewoda krakowski w latach 1231 -1237, uposażył nim oraz Straszęcinem klasztor Cystersów w Ludźmierzu. Latoszyn i Straszęcin wróciły do Gryfitów po roku 1245, kiedy to Cystersi przenieśli swoją siedzibę do Szczyrzyca a wdowa po wojewodzie Marku, bracie Teodora wraz z synami Klemensem i Andrzejem dokonała zamiany, oddając Cystersom za Latoszyn i Straszęcin wieś Droginię k.Dobczyc. Latoszyn jest, według zachowanych źródeł, najstarszą miejscowością w Ziemi Dębickiej lokowaną na tzw. prawie niemieckim, które daje osadzie samorząd /sołtys i ławnicy/. Dowiadujemy się o tym z dokumentu wystawionego przez Leszka Czarnego w r. 1287. W dokumencie tym książe nadając pozwolenie lokacji, potwierdził posiadanie Latoszyna przez Czadera Gryfitę, syna kasztelana wiślickiego Świętosława i wnuka Klemensa z Ruszczy wojewody krakowskiego. Czader, ożeniony z córką cześnika krakowskiego Mirosława, użytkował również Dębicę przekazaną mu w posagu przez szwagra, komesa Mszczuja. Stał on się założycielem linii Gryfitów, która przez około 200 lat związana była z Dębicą i jej okolicami. Od Czadera wywodzą się bowiem rody Latoszyńskich, Dębickich, Podgrodzkich, Mieleckich oraz Trzecieskich. Bezpośrednim spadkobiercą Czadera był Świętosław, który w 1358 roku otrzymał od Kazimierza Wielkiego prawo do lokacji miasta Dębicy. O jego wnuku Mikołaju wspomina Jan Długosz w Dziejach Polski, że ,, podczas wojny z Krzyżakami wypełniał przed bitwą pod Koronowem misję wywiadowczą w celu ustalenia siły przeciwnika. Pod Sztumem został schwytany przez Krzyżaków, ale zdołał się wyrwać z opresji, namawiając rycerzy NMP do podjęcia walki, przez co przyczynił się do ich klęski“. Najwybitniejszym jednak reprezentantem rodu Gryfitów był prawnuk Świętosława, Jan z Latoszyna zwany Janem Latoszyńskim, doktor dekretów i teologii, profesor i rektor Akademii Krakowskiej, wybierany na to stanowisko sześciokrotnie.
Tekst: Karol Ozga
Historia Uzdrowiska Latoszyn Zdrój
Na terenie Latoszyna, na lewym brzegu Ostrej wznosi się wzgórze wysokie na 315 m n.p.m zwane Palana Gera czyli po prostu Spalona Góra. Legenda głosi, że na tej górze, w czasach państwa Wiślan, znajdowała się świątynia Peruna. Na jej zachodnim stoku biją źródła o właściwościach leczniczych, znanych już od niepamiętnych czasów. Źródła te uczyniły z Latoszyna kąpielisko znane już XVI w. Wspomina o nim ówczesny poeta Henryk Leciejewski, pisząc w jednym ze swoich wierszy, że ,,było tam źródło na niemoce“. Dwieście lat później o leczniczych właściwościach latoszyńskich wód pisze Ewaryst Andrzej Kuropatnicki w wydanej w 1786 książce o Galicji. Na przełomie XVIII i XIX w. funkcjonowały tu tzw. ”Latoszyńskie Łazienki” hrabiego Mokrskiego. W pierwszej połowie XIX w. córka hrabiego, po mężu Bobrownicka, ówczesna dziedziczka Latoszyna, wspierana przez inz. Groisa, przekształciła łazienki w Zakład Zdrojowo – Kąpielowy Bobrownickiej, który w 1850 roku został wpisany do spisu leczniczych kąpielisk. Kilka lat potem zakład ten został zniszczony przez huragan i pożar. Dopiero kilkadziesiąt lat później, na miejscu starego zakładu, bogaty mieszkaniec Dębicy Rosenberg, przy współudziale inżyniera Krawczyka przystąpił do odbudowy uzdrowiska. Wybudowano nowocześnie urządzone łazienki, dwa pensjonaty i restaurację, które uruchomiono w 1932 roku. Reklama zakładu oferowała:
Kuracjusze zjeżdżający tu nie tylko z kraju ale i za zagranicy cenili sobie Latoszyn wyżej od Krynicy. Prosperity nie trwało długo. Zawierucha II wojny światowej doszczętnie zniszczyła znowu, dopiero co odbudowane uzdrowisko.
Dzięki długoletnim staraniom i poszukiwaniom inwestorów, czynionym zwłaszcza przez wójta gminy Dębica – pana Stanisława Rokosza, 25 lipca 2018 roku otwarto ponownie Uzdrowisko Latoszyn Zdrój.
Opracował : Karol Ozga
Jan z Latoszyna zwany też Janem Latoszyńskim
Życiorys
Jan z Latoszyna , późniejszy doktor teologii i prawa kanonicznego oraz profesor i sześciokrotny rektor Akademii Krakowskiej, urodził się w Latoszynie. Dokładny rok urodzin nie jest znany. Pochodził z rodu Gryfitów i był prawnukiem Świętoslawa założyciela Dębicy jako miasta lokowanego na prawie średzkim. Jego ojcem był Jan Świebodzic, jak dawniej nazywano Gryfitów, zaś matką Katarzyna z rodu Pałuków z Rzeszowa. Znanych jest też jego dwóch braci; Jan i Mikołaj. W tych czasach często nadawano synom to samo imię, zwykle imię ojca. Na przykład Jan Długosz miał 11-u braci i wszyscy mieli na imię Jan.
Rodzice postanowili przeznaczyć go karierze naukowej i duchownej. Fundusze na ten cel uzyskano ze spadku po bracie stryjecznym ojca Mikołaju Dębickim. Wsparcie otrzymał również ze strony biskupa krakowskiego Jana Rzeszewskiego, krewnego matki. Do Akademii Krakowskiej został zapisany w 1449 jako Jan z Dębicy. W 1455 roku uzyskał stopień bakałarza, a dwa lata później otrzymał tytuł magistra sztuk wyzwolonych. Przypuszczalnie wkrótce potem wyjechał do Włoch, gdzie rozpoczął studia prawnicze jako licencjat dekretów. Jako jeden z pierwszych magistrów krakowskich uzyskał w Rzymie stopień doktora dekretów. Stało się to najpóźniej w 1465 r, bo w tym roku figuruje już w spisie wykładowców Wydziału Prawa Akademii Krakowskiej. Pomimo braku święceń kapłańskich, otrzymał wtedy pierwsze beneficjum kościelne, to znaczy urząd wraz dochodami z probostwa w Janinie,
W 1468 roku przez dwa półrocza piastował godność rektora i wicekanclerza akademii; godność rektora powierzano mu jeszcze czterokrotnie w latach 1483-1484 i 1492-1493. Po objęciu godności rektora otrzymał prebendę,czyli uposażenie duchownych niepołączone zasadniczo ze sprawowaniem obowiązków duszpasterskich, z kanonii tarnowskiej a w 1472 roku, po otrzymaniu święceń kapłańskich, został kanonikiem katedry wawelskiej.
W tym samym czasie zajmował się również działalnością polityczną. Między innymi w 1471 roku towarzyszył królewiczowi Kazimierzowi Jagiellończykowi w wyprawie na Węgry przeciwko Maciejowi Korwinowi. Cztery lata później w 1475 dzięki dobrej znajomości prawa i doświadczeniu politycznemu otrzymał nominację na członka delegacji polskiej wysłanej na sejm węgierski w Sromowcach i Nowej Wsi, gdzie obok Jana Długosza, Arnolfa z Mirzyńca i Jakuba z Szadka brał udział w rozmowach pokojowych z Węgrami.
W latach 1479-1481 pełnił funkcję prowizora /zarządca, administrator/ Bursy Ubogich nadto w r. 1480 obowiązki seniora Bursy Jeruzalem oraz kilkakrotnie funkcje «konsyliarza rektorskiego» czyli doradcy rektora.
W 1488 wyjechał do Rzymu kontynuować studia prawnicze zdobywając tytuł doktora dekretów jak również doktora teologii. Do Krakowa powrócił w 1490 roku. W lipcu 1492 nostryfikował doktorat z teologii.
Mimo iż do końca życia nie zerwał związków z uniwersytetem, na którym po uzyskaniu doktoratu z teologii wykładał jako profesor tego przedmiotu, głównym terenem jego działalności stała się służba w administracji diecezji krakowskiej i kapituły katedralnej. W obydwu tych instytucjach odegrał wybitną rolę jako oficjał generalny (1473–77 i 1490–93) oraz kanclerz kardynała Fryderyka Jagiellończyka (1488–90). Wraz z Janem Długoszem reprezentował kapitułę krakowską na synodzie prowincjalnym w Łęczycy w roku 1477 a w 1485 brał udział w synodzie piotrkowskim.
W 1492 został kustoszem i prepozytem /przełożonym/ sandomierskim, a w 1494 kustoszem kościoła św. Michała na Wawelu.
W 1494 pełnił funkcję prowizora Bursy Jerozolimskiej.
Chociaż święcenia kapłańskie przyjął późno bo dopiero w 1472 r, zgromadził w swych rękach wiele intratnych beneficjów kościelnych: probostwo w Rudawie (1474), kantorię opatowską (1483), prepozyturę sandomierską (1492), kustodię kolegiaty św. Michała w Krakowie (1494 )oraz dekanat kielecki i plebanie w Dębicy i Osieku.
Twórczości pisarskiej i naukowej nie rozwinął. Jedynie jako papieski komisarz odpustu na Polskę do walki z Tatarami i Turkami ogłosił dwa listy odpustowe (Facultas absolvendi in casibus conscientiae, Norymberga ok. 1485); pozostawił zbiór przywilejów Akademii Krakowskiej (rkp.B. Ossol. 601).
Zmarł w 2. poł. 1494 r., ofiarowując swój cenny księgozbiór, głównie z dziełami teologicznymi, kapitule krakowskiej.
Oś czas
Urodzony w Latoszynie, rok urodzenia nie jest znany
1449 – zapisał się do Akademii Krakowskiej jako Jan z Dębicy
1455 – uzyskał stopień bakałarza
1457 – uzyskał tytuł magistra nauk wyzwolonych i rozpoczął studia prawnicze
1465 – uzyskał w Rzymie stopień doktora dekretów i zaczął wykładać Akademii Krakowskiej
1468 – pełnił funkcję rektora Akademii Krakowskiej
1469 – pełnił funkcję rektora Akademii Krakowskiej
1471 – towarzyszył Kazimierzowi Jagiellończykowi w wyprawie na Węgry
1472 – przyjął święcenia kapłańskie
1475 – był członkiem delegacji na rozmowy pokojowe z Węgrami.
1479-1481 pełnił funkcję prowizora /zarządca administrator/ Bursy Ubogich.
1480 – pełnił obowiązki seniora Bursy Jeruzalem
1483 – pełnił funkcję rektora Akademii Krakowskiej
1484 – pełnił funkcję rektora Akademii Krakowskiej
1492 – pełnił funkcję rektora Akademii Krakowskiej
1493 – pełnił funkcję rektora Akademii Krakowskiej
1488 – wyjechał do Rzymu kontynuować studia prawnicze
1490 – uzyskał tytuł doktora teologii
1492 – nostryfikował doktorat teologii
1492 – został kustoszem i prepozytem /przełożonym/ sandomierskim,
1494 – pełnił funkcję prowizora Bursy Jerozolimskiej
1494 – został kustoszem kościoła św. Michała na Wawelu.
zmarł w drugiej połowie 1494 roku.
opracował Karol Ozga
Bibliografia
Leszek Hajdukiewicz Jan z Latoszyna (zm.1494) – Polski Słownik Biograficzny tom X wyd. 1962-1964 s. 460
Maciej Zdanek Jakub Arciszewski z Arciszewa herbu Rola – „Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego 1364-1780” tom 1 wyd. 2015 s. 119-120
Ludwik Łętowski – Katalog Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich tom III
- 238–40;
Ignacy Polkowski – Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej Krakow 1894 s. 18–20;
Opracował: Karol Ozga
Biblioteka Latoszyn 